به گزارش خبرگزاری حوزه، دهم اسفندماه سالروز تأسیس مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران کشور در سال ۱۳۷۶ به دستور رهبر معظم انقلاب است؛ مرکزی که همواره در مسیر تحول و تحول خواهی قرار دارد و بانوان طلبه را بیش از پیش به کنشگری اجتماعی رهنمون ساخته و کوشیده ظرفیت های بانوان را در سطح ملی و بین المللی به همه افراد بشناساند.
در همین راستا و جهت آشنایی بیشتر با فعالیت های مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران در راستای تربیت طلاب توانمند و اثرگذار گفت و گویی با خانم معصومه ظهیری، معاون فرهنگی و تبلیغی حوزه های علمیه خواهران انجام داده ایم که مشروح آن تقدیم می شود.
ـ با توجه به ۱۰ اسفندماه، سالروز تأسیس مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران، توضیحاتی در رابطه با ضرورت وجودی این مرکز و برنامه های آن ارائه بفرمایید.
در آستانه سالروز تأسیس مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران کشور هستیم، سخنان خود را با این آیه قرآن شروع می‌کنم، «یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ؛ خداوند تبارک و تعالی به صاحبان علم، اندیشه و کسانی که زمینه دانش محوری و کار علمی را فراهم می‌کنند، درجه و مقام عطا کرده است».
به این دلیل خود حوزه‌های علمیه و تأسیس و گسترش آنها ارزشمند است.
سابقه حوزه‌های علمیه به مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران اختصاص ندارد. از قبل از انقلاب اسلامی به تعداد بسیار محدود، ما مکاتبی را داشتیم مانند مکتب علی، مکتب هجرت، مکتب توحید؛ در خراسان رضوی مکتب نرجس و یکی دو شعبه دیگری را که مکتب نرجس در شهرستان‌ها داشت.
مکاتب قم با محوریت دروس حوزه و مکاتب خارج از قم با محوریت معارف اسلامی و آموزش‌های معارفی تأسیس شده بودند و مؤسسین آنها هم در بعضی از استانها آقایان بودند و البته در استان اصفهان و خراسان رضوی، بانو امین(ره) و بانو حاجیه طاهایی(ره) بوده اند؛ اما پس از انقلاب اسلامی با فرمان حضرت امام(ره) در سال ۱۳۶۴، مکاتب در یکدیگر ادغام شدند و جامعه الزهرا(س) تأسیس شد.
به دلیل اینکه جامعه الزهرا یک مؤسسه علمی آموزشی بزرگ در حد ظرفیت پذیرش طلاب از شهرستان‌های مختلف بود، به دلایلی پاسخگوی نیازهای مخاطبان نبود. اول: از جهت پراکندگی جغرافیایی و وسعت جغرافیایی کشور ما و دوم: اینکه زنان شرایط خاص خودشان را داشتند مثل بحث همسری، مادری، فرزندآوری و سکونت در روستاها و بخش‌ها؛ لذا این نیاز احساس شد که ما مدارس را در نزدیک‌ترین فاصله دسترسی خواهران در مراکز استانها، شهرستان‌ها و حتی در برخی بخش‌های با فراوانی جمعیت بیشتر، تأسیس کنیم، مثل بخش جعفریه استان قم که به دلیل فراوانی جمعیت و دسترسی به روستاها و مناطق اطراف، نیاز به یک مدرسه بود و تأسیس شد.
ـ چه تعداد ساختمان و مدرسه علمیه خواهران در سراسر کشور افتتاح و مورد بهره برداری قرار گرفته است؟
بحمدالله به تدریج از سال ۱۳۷۴ تا امروز که در سال ۱۳۹۹ قرار داریم، ما از جهت ساختمان و زیرساخت بیش از ۴۸۰ ساختمان و از جهت مقاطع تحصیلی و تأسیس مدارس، بیش از ۵۰۰ مدرسه را تأسیس کرده‌ایم.
این مدارس به تدریج در طول این دهه‌ها افتتاح و تأسیس شدند و مدارس ما الان در مقاطع سطح ۲، ۳ و ۴ طلبه و دانش پژوه می‌پذیرند.
از سه چهار سال اخیر با قبول زحمت مدیریت مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران به وسیله حاج آقای بهجت‌پور، برنامه تأسیس و افتتاح مراکز جدید منوط به نیاز حداکثری به آن مرکز برنامه ریزی شده، لذا از جهت فیزیکی و بنا، قصد این است مراکزی را که از قبل، زمینهای آن تعبیه و تدارک شده است و یا ساختمان‌های نیمه کاره به اتمام برسد.
از جهت محتوایی نیز، یعنی افزودن رشته‌ها بویژه تحصیلات تکمیلی در سطح ۳ و ۴ و افتتاح مراکزی که کار محتوایی انجام می‌دهند مانند مراکز پژوهشی، مراکز مشاوره و خدمات مشاوره، به سرعت این کارها و طرح‌ها و پروژه‌ها پیگیری می‌شود که بر کیفیت مراکز تأسیس شده افزوده شود.
ـ تعداد اساتید مشغول به تدریس در مدارس علمیه چند نفرند و چه تعداد از اینها دانش آموخته خود حوزه خواهران بوده اند؟
بیش از ۷ هزار استاد مشغول ارائه درس و تدریس در مدارس علمیه خواهران سراسر کشور هستند که ۵ هزار نفر از این اساتید، طلاب و دانش آموخته حوزه های علمیه خواهران از قبل انقلاب، جامعه الزهرا و دانش آموختگان مراکز تابعه مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران در سطح استانها هستند که عهده‌دار تدریس در سطح دو می باشند.
البته بخشی از سطح ۳ و بخشی از سطح ۴ را نیز خواهران به عنوان استاد مشغول به تدریس و ارائه خدمت هستند و بخش دیگری از اساتید را هم به دلیل تنوع رشته‌ای که ما در سطح ۳ و ۴ داریم و به این دلیل که پراکندگی جغرافیایی حوزه های تابعه مرکز مدیریت ۲۸ استان است، آقایان و بعضاً اساتید رشته‌های تخصصی دیگر در استانها تشکیل می دهند.
تربیت ۵ هزار استاد خانم در سطح ۲ خود از توفیقات مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران است که کار بسیار بزرگی است.
ـ در بحث پذیرش طلاب و همچنین تعیین اساتید از بین طلاب دانش آموخته چه ویژگی هایی در نظر گرفته می شود؟
از اهدافی که در بحث پذیرش طلاب در مقاطع مختلف داریم، به‌گزینی و نخبه‌گزینی است یعنی افرادی انتخاب شوند که بهترین ها و جزو نخبگان باشند.
یکی دیگر از اهداف، فراهم کردن زمینه برای بورسیه همکاران کادر در بخش‌های آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، فناوری، برنامه‌ریزی و همکارانی است که در مدارس ما ارائه خدمات می‌دهند، است که این بورسیه‌ها زمینهای را برای ارتقاء زمینه تحصیلی و دانش افزایی همکاران ایجاد می کند.
همچنین ما برای اساتید زمینه ارتقاء را فراهم می‌کنیم که ان‌شاء‌الله برای اساتید دو کار انجام شود.
نخست این که تدریس اساتید ما در رشته‌های همسو انجام بگیرد؛ یعنی هر کسی در هر رشته‌ای که تدریس می‌کند، مدرک دانشی او، با او همسو باشد، به عنوان مثال فارغ التحصیلان سطح ۳ و ۴ تفسیر در رشته تفسیر تدریس داشته باشند و فارغ التحصیلان سطح ۳ و ۴ مطالعات زنان و فقه خانواده در رشته مدنظر خود.
نکته دوم نیز این که مدرک اساتید خانم ما یک مقطع بالاتر از سطحی باشد که تدریس می کنند، به عنوان مثال استادی که سطح ۲ را تدریس می‌کند، حتماً دارای مدارج علمی سطح ۳ باشد و اگر سطح ۳ را تدریس می‌کند حتماً دارای مدرک تحصیلی سطح ۴ باشد.
ـ تعدادی گروه علمی نیز در مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران تشکیل شده است، این گروه ها با چه هدفی راه اندازی شده و برنامه آنها چیست؟
در حال حاضر تعداد ۱۱ گروه علمی تشکیل شده است و زمینه برای تأسیس بعضی از گروه‌های علمی دیگر نیز در حال فراهم شدن است.
تشکیل این گروه های علمی، زمینه خوبی را برای ارتقاء تنوع رشته ها، دانش افزایی اساتید و نخبه‌گزینی فراهم می‌کند.
ـ اهداف پیش رو و چشم انداز آینده مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران چیست؟
اهداف پیش رو و چشم‌انداز مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران ۳ مسأله است که در سه افق ۵ ساله از ۱۴۰۰ تا ۱۴۱۴ قابل تحقق خواهد بود.
نخست: توانمندسازی درونی با دفع و رفع آسیب‌ها و تأمین استانداردها که مهم ترین استاندارد برای ما استانداردهای دانشی است که در افق ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴ مدنظر است.
دوم: صاحبنظر کردن طلاب و اساتید در فهم، تبیین و ترویج اندیشه اسلامی که در ۵ ساله دوم یعنی ۱۴۰۵ تا ۱۴۰۹ باید حاصل شود.
سوم: توانا کردن طلاب و اساتید در تولید علم و اندیشه اسلامی است که امیدواریم با تلاش های صورت گرفته در افق ۱۴۱۰ تا ۱۴۱۴ به این مهم برسیم و به محور تخصصی زن و خانواده تبدیل شویم.
البته زمینه‌سازی و برنامه‌ریزی در این عرصه ما را از دیگر عرصه‌های زن و خانواده که باید بانوان طلبه حضور داشته و ظهور و بروز داشته باشند غافل نمی‌کند.
ـ برنامه مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران برای دانش آموختگان چیست؟
انعکاس فعالیت‌های اجتماعی، کنش‌های اجتماعی، واکنش طلاب نسبت به مسائل جهان اسلام، فعالیت های فرهنگی تبلیغی ترویجی طلاب در عرصه‌های بین‌الملل و همچنین ایجاد تشکل‌های مختلف طلاب از مواردی است که در دستور کار قرار دارد.
ساماندهی، تشکل‌سازی، ارتقاء و حمایت از دانش آموختگان یکی از برنامه‌هایی است که در این سال‌ها مورد غفلت بوده و جزو ضعف‌های ما است و به دنبال تقویت آن هستیم.
ما در این دهه های گذشته به تدریج دانش آموختگانی را به جامعه تحویل داده‌ایم و نیاز است یک بازنگری در برنامه‌های دانش آموختگان داشته باشیم؛ البته تعدادی از دانش آموختگان جذب مراکز و نهادها شده اند و یا در بخش های مختلف حوزه های علمیه خواهران مشغول به تدریس و فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی و پژوهشی هستند، اما تعدادی از دانش آموختگان مورد غفلت قرار گرفته اند و باید بررسی شود که کجا حضور دارند؛ بنابراین ساماندهی، حمایت و ارتقاء از دانش آموختگان در قالب‌های مختلف را در برنامه داریم.
ـ ارتباط مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران با دیگر نهادهای همسو برای اجرا و عملیاتی سازی برنامه ها چگونه است؟
یکی از نکاتی مهمی که باید به آن بپردازیم، این است که ارتباط خود را با دیگر نهادها برقرار کنیم؛ در این راستا شورای هماهنگی نهادهای حوزوی در سطح مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران، استان قم و دیگر استان ها تشکیل شده است.
در این شورا کار مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران با همکاری جامعه الزهرا(س) هم افزایی و همراهی در اجرای برنامه‌ها به عنوان متولی امور زنان است.
همین محور بودن یعنی باید زمینهای ایجاد کنیم که در افق پیش رو مرجع و پاسخگوی نیازها و حل مسائل و موضوعات مربوط به زنان و خانواده باشیم؛ یعنی هم مسائل و موضوعات مربوط به زنان و خانواده را شناسایی کنیم، و هم نسبت به حل آنها اهتمام داشته باشیم.
ـ در دوره جدید مدیریتی مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران چه اقداماتی صورت گرفته است؟
ابداع، نوآوری و خلاقیت از محورهایی است که در مدیریت جدید به آنها پرداخته شده است.
ایجاد اداره سیاسی-اجتماعی، رصد و مقابله با آسیب‌های اجتماعی، رصد مسائل مربوط به زنان و خانواده و ارتقاء مرکز مطالعات زن و خانواده به پژوهشکده زن و خانواده، ایجاد گروه‌های علمی و فعالیت متمرکز این گروه‌ها، ایجاد اداره رسانه و فضای مجازی و فعال شدن سامانه نجم در دوره جدید مدیریتی مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران صورت گرفته است.
تأسیس سامانه مدرس با توجه به شیوع ویروس کرونا و تعطیلی دروس حضوری جهت ارائه دروس به صورت مجازی نیز در دوره جدید اتفاق افتاد که بسیار اقدام خوب و فراگیری بود و حدود ۸۵ درصد از دروس در سطوح مختلف در سامانه مدرس ارائه می‌شود و جزو موفق‌ترین سامانه‌ها بوده است.
بحث ساماندهی مبلغان و دانش آموختگان در دوره جدید نیز در این دوره پیشرفت قابل توجهی داشته است و در همین راستا بحث ساماندهی، حمایت، ارتقاء و آموزش‌های مهارتی برای دانش آموختگان و مبلغان را پس از مرحله شناسایی و ساماندهی خواهیم داشت.
در دوره جدید بیش از ۱۳۵ دوره آموزشی مهارتی با محوریت مسائل زنان، خانواده، تربیت جنسی، آموزش‌های مربوط به ازدواج برگزار شده است که در این دوره ها هدف تحقق ۴ «ت» بوده است؛ تشکیل خانواده، تحکیم خانواده، تعالی خانواده و تربیت فرزند.
راه اندازی تلویزیون اینترنتی کوثر، چاپ و نشر تازه‌های نشر در مراکز پژوهشی مرکز مدیریت، برگزاری دوره‌های قرآنی و طرح جامع آموزش قرآن کریم و چاپ چهار مجلد از جزوات آموزشی، طرح جدید و نوین مدل آموزشی قرآن که ادغام بین تفسیر، بحث الفاظ و بحث تجوید است و بحث اخلاق با محوریت توحید و آموزش‌های اخلاقی توحیدمحور نیز برخی از کارهای صورت گرفته در دوره جدید است.
یکی دیگر از فعالیت های مهم صورت گرفته تجمیع فعالیت های اداره قرآن زیر نظر معاونت فرهنگی است که این اداره در دوره جدید تبدیل به اداره قرآن و عترت شد و علاوه بر فعالیت های قرآنی در زمینه عترت، یعنی مسائل مربوط به حدیث و سیره اهل بیت(ع) و همین طور نهج البلاغه، صحیفه و هر چیزی که مربوط به اهل بیت(ع) است نیز فعالیت دارد.
ـ چشم انداز پیش روی معاونت فرهنگی مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران چیست؟
در چشم انداز پیش رو بحث ساماندهی نشریات را داریم و بناست با محوریت استانها نشریات در ۳ محور «علمی ـ ترویجی»، «فرهنگی ـ اجتماعی» و «علمی ـ پژوهشی» ساماندهی شوند و به زودی مجوز نشر آنها را با همین سه محور صادر خواهد شد.
تأسیس مراکز مشاوره در استان ها نیز از برنامه های پیش روی معاونت فرهنگی است که در آستانه دهم اسفند، مراکز مشاوره اصفهان، تهران و استان مرکزی افتتاح خواهند شد؛ مرکز مشاوره هرمزگان هم قبلاً تأسیس شده و تعدادی از استانها هم در نوبت تأسیس هستند.
این مختصری از برنامه های مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران از زمان تأسیس تاکنون بود.
جا دارد در پایان از زحمات مرحوم آیت‌الله شرعی که اولین مدیر مرکز بودند، حجت‌الاسلام والمسلمین جمشیدی که سال‌ها در توسعه مرکز، بنای مدارس، تعیین هیأت امنا، تعیین مدیران، جذب اساتید، تنوع رشته‌ها و ارتقای رشته‌ها در بحث سطح ۳ و ۴ و همچنین تحصیلات تکمیلی گام‌های بسیار خوبی را برداشتند، مرحومه خانم داودی که عمر خود را صرف اعتلای حوزه های علمیه خواهران کردند و همین طور همه همکارانی که در طول این چند دهه زحمات بسیاری را متقبل شده‌اند، تقدیر و تشکر کنم.
ـ با تشکر از شما بابت فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
نظر شما